Een motto is je innerlijke drijfveer, de motor die je brandstof geeft en altijd een bron kent.
In een gesprek met één van coachees komt zijn[1] motto naar voren dat we in twee of drie gesprekken samenstellen naar aanleiding van een vragenlijst[2] die iemands Talenten en Behoeften in kaart brengt. Een motto is een kernachtige zin die voor de persoon zijn innerlijke drijfveer verwoord. Elk motto heeft een kracht en een valkuil. Het onderstaande is een samenvatting van drie gesprekken en zal ik een korte toelichting geven op de drijfveer, de bron, de kwaliteit en de schaduwkant.
Innerlijke drijfveer
Het motto van deze persoon is: “Ik wil kijken van buiten naar binnen; iedereen heeft daar een belang bij”. De goede lezer voelt de aanname, een oordeel of een advies in dit motto. Een motto kent altijd een geschiedenis, een verleden, een opgebouwd patroon dat lang heeft gewerkt maar op een bepaald moment ook tegen je kan gaan werken. Niet iedereen is zich daarvan bewust, en niet iedereen voelt of ziet de behoefte om eens naar zijn eigen motto te kijken en te luisteren.
Het streven naar een comfortabele en aangename levenssfeer zorgt ervoor dat de drang om zaken te bespreken gedempt worden of nog sterker uitgesteld, vooruitschoven worden omdat de sfeer en de gezelligheid belangrijker zijn. Sfeer en gezelligheid vormen in essentie een illusie, een schijnwerkelijkheid. Het voorkomt dat er verdieping in een gesprek of samenzijn ontstaat. Sfeer en gezelligheid zijn super belangrijk maar kost ook heel veel. Echter, de sfeermaker is zich daar niet van bewust. De context doet mee maar stelt zaken na verloop van tijd niet meer aan de orde, geeft het op of zoekt verdieping elders. In essentie kan het handhaven van het patroon een sfeer willen maken en gaan voor de gezelligheid, als egoïstisch en egocentrische door de omgeving beleefd worden. Echter, voor de sfeermaker is dit patroon ombuigen onbegonnen werk tenzij de persoon zelf ziet wat het oplevert in plaats van wat het kost: verdieping, analyse, ontdekken, verbinding.
In dit verhaal werkt het patroon al lange tijd niet meer maar door onvoorspelbare en onheilspellende zaken vanuit de context (een dreigend ontslag, disfunctioneren, een ziekte) is er reden tot aanpassing van het patroon. Maar….een sfeermaker heeft over het algemeen niet zoveel zin in de keerzijde van sfeer en gezelligheid. Liever schuift hij dat even op, schenkt nog een keer wat in of zoekt een bezigheid.
De bron
In het streven naar een fijn leven voor zowel zichzelf als anderen, komt de jongste telg van een vijfkoppig gezin naar voren als een plezierige attente persoon die zonder dat hem iets werd gevraagd al klaar staat voor de ander Hij is onbewust de stille kracht achter de glimlach op ieders gezicht. In het gezin zijn naast drie broers nog een zusje. Het zusje vraagt van de ouders door haar gedrag extra aandacht. Mijn coachee trekt in zijn vroegere en huidige gezin maar ook in zijn werk veel taken als vanzelf naar zich toe. Hij is een harde loyale werker die daar ook veel energie van krijgt en vertrouwen vanuit de context. Hij zit niet stil en onder het mom van ‘er moet iets gebeuren is hij een echte sfeermaker’. Hij regelt de dingen zoals hij ze in zijn hoofd heeft bedacht, is daar niet snel op aanspreekbaar, luistert wanneer hij het ermee eens en volgt de gekozen route[3].
Zijn wereld draait van buiten naar binnen, als een eerlijke en rechtvaardige monitor die altijd alert is op de behoeften van de mensen om hem heen. Toch blijkt nu hij volwassen is dat anderen (partner, collega’s) niet altijd blij zijn met deze attentheid. Hij is zelf vaker teleurgesteld rondom de verwachtingen die hij heeft en rondom de beelden/verwachtingen die hij in zijn hoofd heeft. Voor hem was het vanzelfsprekend om rekening te houden met anderen. Hij worstelt met de vraag waarom dat niet meer werkt terwijl hij de feedback van de anderen goed begrijpt.
De kwaliteit iets doen: een blij ei.
Op de een of andere manier maakt hij zich als vanzelf eigenaar om ‘iets’ te doen voor de ander. Het ‘iets’ kent een ruimte betekenis omdat hij energie krijgt om iets te doen voor de ander. Hij zegt letterlijk: “als ik zie dat iedereen zich vermaakt aan die grote tafel, er is sfeer en gezelligheid, dan ben ik blij en zie ik een blije wereld om me heen. Daar doe ik het voor”.
Dan rijst nog de vraag wat voor hem de reden is geweest om juist zo voor de sfeer en de gezelligheid te kiezen. Er is een bijzondere weerbarstigheid van mijn coachee om antwoord te geven op deze vraag. Immers wat maakt dat je dit zou willen veranderen? In de loop van één van de gesprekken, vertelt hij: “mijn moeder was een strenge vrouw en die wilde ik niet tegen me hebben. Daarbij ging er veel aandacht naar mijn zus die het mijn ouders niet altijd makkelijk maakte en vond ik dat er te weinig rekening werd gehouden met mij en mijn broers. Ik hoopte dat mijn ouders ook rekening zouden houden met ons. Achteraf blijkt dat ik degene ben die er toen het meeste last van had. Door te zorgen voor sfeer en gezelligheid hield ik rekening met hen en ik hoopte ook dat mijn ouders rekening zouden houden met mij. Dat dat voor mij zo werkte en ik die hoop koesterde, wisten zij natuurlijk niet”.
Onzelfzuchtigheid versus zelfzuchtigheid
Zijn onzelfzuchtige natuur kwam voort uit een diepgewortelde afkeer van overheersend egoïstisch gedrag en mensen die positie innemen. Hij heeft geleerd om mensen te vermijden die alleen aan zichzelf denken en creëert zo een comfortabele omgeving voor zichzelf en anderen. Zonder dat hij zich er bewust van in, neemt hij onbewust de leiding en wordt zijn rol als blije bemiddelaar vanzelfsprekend. Zijn broers vertrouwen blindelings op hun jongste, en zo ontstaat een harmonieus samenspel. Mijn coachee is een meester geworden in het vermaken van anderen, in het scheppen van een wereld die eerlijk, rechtvaardig en vol respect is, vooral voor zijn zusje. Zijn motivatie om dit te doen vindt zijn oorsprong vanuit het gezin van herkomst. De strenge hand van zijn moeder en de aandacht die naar zijn zusje is gegaan creëert bij hem een verlangen naar erkenning en (ook) aandacht. Hij hoopte dat anderen ook rekening met hem zouden houden, zoals hij dat nog steeds doet voor de ander. Waar hij van schrikt is dat hij door anderen als zelfzuchtig wordt gezien terwijl hij dat juist probeert te vermijden. Hij geeft aan dat hij dat doet vanuit de angst of verlies van de harmonie, de sfeer en de gezelligheid: hij wil controle en zekerheid. Zijn focus is gericht op de ander terwijl zijn naaste omgeving hem vaak het meest dringend nodig heeft. Op de een of anderen manier, lijkt dat een blinde vlek.
De valkuil
Maar aan de gave van controle en zekerheid om gezelligheid en sfeer neer te zetten, kleeft ook een schaduwkant. Zijn verlangen om er te zijn voor anderen brengt hem soms in conflict met zichzelf en de dierbaren thuis. Juist door te vermijden om over dingen te spreken, dan klusjes te doen, beeldhouwen, muziek maken, afleiding te zoeken, is het hem gelukt om situaties niet bespreekbaar te maken die niet lekker lopen. “Waarom zou je dat doen” is de eerlijke en open vraag, die hij mij stelt. Het bespreken van problemen is voor hem niet aan de orde, er is altijd een oplossing, er is altijd een advies, en de wens om rekening te houden met elkaar. Dat geeft meer energie dan een sfeer van gezelligheid verpesten.
Het goede nieuws
In onze gesprekken is naar voren gekomen dat het conflict vermijden ook als egocentrisch gezien kan worden. Hij schrikt daarvan immers, hij heeft moeite met mensen die teveel ruimte of positie vragen. “Ik wil het de ander naar de zin maken, maar in mijn streven naar gezelligheid, druk ik mijn eigen wil te sterk op. Ik geef aan wat ik verwacht, zonder te vragen naar hun wensen. Bizar dat ik dan uit de verbinding ben terwijl ik denk dat ik in de verbinding ben”. Langzaam ontstaat een inzicht dat harmonie ontstaat door een goed evenwicht tussen geven en nemen. Vanzelfsprekend streven naar sfeer en gezelligheid lijkt toch redelijk eenzijdig. “De confrontatie met dit inzicht is redelijk hard. Ik ben een sfeermaker maar wel samen met anderen en dat wil ik blijven doen, zonder dat ik de ander mijn wil opleg”.
[1] waar in dit document gesproken wordt over ‘hij’, kan ook ‘zij’ gelezen worden
[2] https://motivationfactor.com/about/
[3] Informatie uit gesprek met de coachee
