Rouw en rouwen gaat niet alleen om verlies of afscheid nemen van een persoon die je dierbaar is. Rouw gaat over veel dingen in het leven. We bekijken het echter vaak alleen rondom overlijden. Overlijden is een mooi woord omdat het over ‘lijden’ gaat. Echter, in de hedendaagse wereld lijkt spreken over je eigen lijden geen alledaagse gewoonte. Niet-lijden lijkt de voorkeur te hebben die samengaat met alles onder het tapijt schuiven totdat de berg te hoog wordt. Er is dan een keuze mogelijkheid: of een nieuw tapijt of kijken wat er onder het tapijt geschoven is. De berg kan te maken hebben met verlies, met rouw en ik als gesprekspartner wil je daarbij een luisterend oor bieden. Niks meer en niks minder. Ik kan je ruimte geven door gehoor te geven aan wat jou beweegt of juist niet.
“Het is waanzin om keer op keer hetzelfde te doen en verschillende resultaten te verwachten.” (Einstein)
Het is niet alleen bij verlies van een dierbare in je leven, dat je iets of iemand moet laten gaan of wilt leren los te houden: veraf en toch dichtbij.
Iets of iemand betekent niet alleen een dierbare die is overleden maar kan ook het (gedwongen) verlies van een baan zijn, een deel van je gezondheid, je ex-partner, het vertrouwen dat je had in de ander, de liefde die je gevonden leek te hebben, een huis dat verloren gaat, vrienden die je achter moet laten. Rouw, verlies en de verwerking daarvan gaat over jouw innerlijke veerkracht die door allerlei omstandigheden uit balans is.
Effect kan zijn dat je als mens met de ontstane verwarring geen goede plek vindt. De wereld om je heen draait door terwijl jij als mens wilt dat de wereld even stil staat.
Mensen om je heen lachen, zijn vrolijk en genieten. En het is niet zo dat je dat de ander niet gunt. Er schuurt iets in jou wat het verlies haast ondraaglijk maakt. Soms kun je daar hinder van ondervinden omdat het je als mens vast zet. Dan kan het goed zijn om daar samen met iemand eens naar te kijken en dat in dialoog te onderzoeken.
“Het is waanzin om keer op keer hetzelfde te doen en verschillende resultaten te verwachten.” (Einstein)
Het is niet alleen bij verlies van een dierbare in je leven, dat je iets of iemand moet laten gaan of wilt leren los te houden: veraf en toch dichtbij.
Iets of iemand betekent niet alleen een dierbare die is overleden maar kan ook het (gedwongen) verlies van een baan zijn, een deel van je gezondheid, je ex-partner, het vertrouwen dat je had in de ander, de liefde die je gevonden leek te hebben, een huis dat verloren gaat, vrienden die je achter moet laten. Rouw, verlies en de verwerking daarvan gaat over jouw innerlijke veerkracht die door allerlei omstandigheden uit balans is.
Effect kan zijn dat je als mens met de ontstane verwarring geen goede plek vindt. De wereld om je heen draait door terwijl jij als mens wilt dat de wereld even stil staat.
Mensen om je heen lachen, zijn vrolijk en genieten. En het is niet zo dat je dat de ander niet gunt. Er schuurt iets in jou wat het verlies haast ondraaglijk maakt. Soms kun je daar hinder van ondervinden omdat het je als mens vast zet. Dan kan het goed zijn om daar samen met iemand eens naar te kijken en dat in dialoog te onderzoeken.
Op verlies bespreekbaar maken, rust vaak een taboe. We vinden dat we verder moeten, streven naar harmonie, actie, beweging, een gewenst resultaat.
“Er zijn maar weinig mensen die met hun eigen ogen kijken en met hun eigen hart voelen.” (Einstein)
Mijn naam is Erica Gasseling[1]. Als coach werk ik al jaren met coachees die de ambitie hebben om te starten met een nieuwe baan, op zoek gaan naar een andere baan of op de een of andere manier verwarring ervaring in hun leven[2]. Ik ben een ontwikkelingsgerichte[3] begeleider. Dat betekent dat mijn uitgangspunt vanuit het perspectief van de ander is:
De meest belangrijke vraag is echter:
In die zoektocht is het meest wezenlijke dat iemand, wát hij doet, vanuit zichzelf doet en niet omdat er een bepaalde bedachte of ingevulde verwachting is vanuit de ander. De vraag in de zoektocht onderzoeken, is waar het omgaat.
In een gesprek met een coachee werd ik geconfronteerd met (wat ik achteraf pas realiseerde) een persoonlijke liefdevolle verliesvraag.
In het gesprek met de coachee speelde de aanvankelijke vraag: “hoe kan ik vanuit een leidinggevende functie een staflidrol gaan vervullen en past het geven van advies wel bij mij? Mijn baas is ervan overtuigt dat ik dat kan, ik heb echter twijfels”.
In het gesprek wat we vervolgens hadden en waar we samen haar twijfels hebben onderzocht, kwam al snel naar voren dat haar verwarring rondom verwachtingen niets te maken had met haar competenties maar met de net gehoorde diagnose (lichte vorm van dementie) van haar partner. Haar gevoelde onzekerheid ging niet over de functie, haar twijfels gingen over verlies. Verlies over de toekomst, plannen, gedachten over hoe, wat, en de vraag hoe verder? Ik noem haar gevoelde onzekerheid een plek van moeite doen om te willen groeien maar die plek leek als water stil te staan.
Mijn coachee wilde een antwoord hoe ze er kon zijn voor haar partner. De situatie kon ze niet veranderen maar wel hoe ze ermee om kon leren gaan: geen verzet maar aanvaarden. Ook al was er lijden, zij wilde leren leiden, aspecten niet als blokkerend zien maar vanuit verbondenheid met haar partner en kinderen, leren wat mogelijk was. Juist het onderzoeken naar wat wellicht mogelijk was vanuit de huidige situatie, deze realistisch onder ogen zien, daarmee leren omgaan, werd belangrijk voor haar. Nog belangrijker in de zoektocht werd echter haar manier van (be)leven.
Zaken niet bespreekbaar maken en gewoon doorleven of overleven, is wat ze niet wilde. Het lukte haar om het gesprek met haar partner, vrienden, familie en kinderen overeind te houden, verdriet te hebben, zaken niet weg te schuiven en samen als echtpaar en als gezin realistisch te kijken naar mogelijkheden terwijl de ziekte als onderwerp aanwezig was.
Essentie gaat over het onderwerp: niet doen alsof het er niet is, maar juist bespreekbaar maken wat er is. Dat vraagt moed. Het voorkomt eenzaamheid bij haar en haar dierbaren.
Achteraf heb ik me gerealiseerd dat dit gesprek voor mij een uitnodiging was om niet alleen te kijken wat mogelijk is maar nog beter te onderzoeken wat de last ofwel het lijden is dat iemand draagt in zijn of haar leven. In dat bespreekbaar maken zit de persoonlijke ontwikkeling en geen stilstand: de plek van moeite (willen) doen. Een nieuw perspectief kiezen, het leven aanvaarden zoals het komt. In plaats van bepaalde situaties te ontkennen of te vermijden is het zinvoller situaties vanuit een ander perspectief te bekijken.
Het is het verschil tussen je rijk voelen en rijk zijn.
Alle op resultaatgerichte verlangens komen voort uit bedacht gebrek aan tijd (Baghwan/Osho, 1913-1990, Goeroe)
In Nederland zijn er meer kinderen die MOETEN leren om te gaan met het verlies van een ouder terwijl er relatief weinig aandacht voor de werkelijke beleving is (NRC, 29 februari 2024). Dezelfde bron (NRC) meldt dat één op de vijf mensen die met een verlies worden geconfronteerd daar niet over spreken. Aandacht voor bijvoorbeeld een scheiding lijkt belangrijker dan aandacht voor de dood van een ouder, of dierbare. Vanuit een collectief normpatroon wordt energie gericht op de context, oplossingen gezocht, maar is er relatief weinig aandacht voor bijvoorbeeld de innerlijke beleving van het kind dat met verlies wordt geconfronteerd.
De boodschap voor degene die met verlies wordt geconfronteerd, is dat verlies door toedoen van de omgeving ‘opgelost’ kan worden: het heeft tijd nodig. De getroffene gaat in een overlevingsstand en ongemak overheerst bij de omgeving als er gesproken wordt over het verlies.
Praten over (mogelijk) verlies wordt vaak vermeden. Vermijden lijkt zich te vertalen naar afspraken voor de toekomst, plannen maken waardoor de realiteit geen aandacht krijgt. Uit de weg gaan wat we niet leuk of prettig vinden in een koetjes of tafeltjes gesprek is gemakkelijker dan aanvaarden hoe het werkelijk zit. Het is plezieriger om over niet – lijden te spreken dan over dingen die niet fijn zijn of niet prettig. Liever houden we vast aan wat de opbrengst is voor onszelf. Zonder dat we ons daarvan bewust zijn maken we een voorstelling hoe het leven er uit moet zien, zijn we toekomstgericht, blijven we plannen maken en staan we te weinig stil bij wat er nu is ook al pretenderen we in het hier-en-nu te leven: ik/we moet(en) verder!!
Uit een groot Fins onderzoek (NRC) blijkt dat veel psychisch lijden (depressie, burn-out, angst op tonen van emoties of aangaan van een verbinding, fysieke klachten) op latere leeftijd verbonden kan worden aan een (mogelijk) ouderverlies of verlies van een andere orde. Als deze wordt erkent geeft dat een normaliserende kijk en aanpak op het ouderverlies. In plaats van een focus op toekomstige resultaten is het belangrijk dat ouders zich realiseren dat als een kind een ouder verliest, goed worden in overleven. Vaak wordt pas op latere leeftijd duidelijk dat problemen in het ‘hier-en-nu’ terug te voeren zijn op het verlies van één van de ouders en het feit dat er geen ruimte was om te rouwen. De mindset ‘ik los het zelf wel op’ viert hoogtij. Een kind wil het de ouder die ziek is of overblijft niet lastig maken en zal vervallen in vermijden ofwel zwijgen. Het zwijgen doorbreken is een weerbarstig iets omdat het patroon te spreken over emoties juist vermeden wordt.
Praten met iemand anders over je verlies betekent dat je ruimte vraagt voor je verhaal. Regelmatig hoor ik in een gesprek dat de ander geen aandacht heeft voor het verhaal dat iemand wil vertellen maar dat de persoon die ‘klaagt’ of zich ‘slachtoffer’ voelt, geen ruimte pakt voor het eigen verhaal en zich aanpast. Wat is hier de blinde vlek?
Ons systeem van denken, voelen en handelen, brengt al snel met zich mee dat we de ander niet willen lastigvallen met ons zielige verhaal. De juiste waarheid is echter dat we geen aandacht durven te vragen voor ons verhaal omdat we de ander niet willen belasten, de sfeer fijn willen houden o.i.d. en dat laten gebeuren.
Het vermijden om aandacht te vragen voor je eigen verhaal, heeft niets te maken met de ander. Vaak is het zo dat degene die oprechte behoefte heeft aan het vertellen van een verliesverhaal, onvoldoende geleerd heeft vanuit de context om zijn verhaal te doen. Slachtoffergedrag ligt op de loer en de redder blijft uit.
Op basis van verdriet ontstaan er verschillende manieren van overleven[5] die tot op zekere hoogte en tijdspanne prima functioneren en duiding geven aan het leven:
Voor zicht op dit patroon van handelen zie www.gac-coaching.nl
[1] www.gac-coaching.nl
[2] Gasseling, E. (2014) Mijn Dikke-ik. Quist.
[3] Vandamme, R., De Vork. (2009) Vandamme en Partners. ISBN 9789490384005
[4] https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/kun-je-echt-veranderen/
[5] Gasseling, E. (2014) Mijn dikke-ik. Quist
Begeleiding burn-out Oosterbeek / Medisch leiderschap Oosterbeek / Coaching in de zorg Oosterbeek